Zofia Okońska

Z dziejów Skoszew

Dzieje osadnictwa Skoszew i okolic są szczególnie interesujące, ponieważ swymi początkami sięgają VI stulecia po Chrystusie. Dowodem tego są wydobyte przez archeologów pojedyncze naczynia z gliny. Pierwszy ośrodek administracji na tym terenie istniał w czasach przed powstaniem państwowości polskiej i najprawdopodobniej dał początek Skoszewom. Grodzisko w Skoszewach jest najstarszym odkrytym w Polsce środkowej wczesnośredniowiecznym ośrodkiem administracji terenowej i wojskowej. Gród ten zamieszkiwany był w okresie plemiennym od VI do początku IX wieku. W czasach przedpiastowskich na obszarze Polski mieszkało kilka plemion. Współcześnie trudno jest określić kto mieszkał tu przed wieloma wiekami. Prawdopodobnie nad rzeką Moszczenicą żyło plemię słowiańskie, z grupy plemion Wiślan, które w IX wieku zostało pobite przez Polan. Gród skoszewski został wówczas zniszczony. Świadczą o tym ślady wielkiego pożaru stwierdzone przez archeologów w warstwach wału obronnego. Mieszkańcy grodu zdążyli przed tą katastrofą zabrać ze sobą cały dobytek. Odkryto jedynie pojedyncze przedmioty i szczątki kości zwierzęcych. Gród skoszewski miał kształt elipsy o powierzchni 1 hektara. Dostępu do jego wnętrza bronił wał drewniano - ziemny o wysokości 4 metrów, szerokości u podstawy 12 metrów i długości 105 metrów. Wał tworzyły kamienie i glina wypełniające konstrukcje z drewnianych bali. U wierzchołka wału znajdowały się drewniane flanki i obronne płoty.

Nie wiadomo co działo się na terenie Skoszew między IX a XIII wiekiem. Literatura historyczna tego okresu niewiele na ten temat mówi. Przyczyną tego stanu rzeczy było to, iż Skoszewy należały do grupy osad, które posiadały znaczenie jedynie lokalne.

Skoszewy przyjęły swą nazwę stosunkowo wcześnie i przetrwała ona do czasów współczesnych. W źródłach średniowiecznych pisano : „Scoszewi, Scoszeni, Skoszow, Skoszewy”, w szesnastowiecznych tekstach występuje: „Skozchevi, Skoschewi, Skosevy”. Najstarsza wzmianka pisana o Skoszewach pochodzi z 1386 roku. W początkach XVw. księgi sądowe łęczyckie wymieniają dużą liczbę szlachty piszącej się „...ze Skoszew”, co nasuwa wniosek, że osada zasiedlona była przez silnie rozrodzoną szlachtę i powstała znacznie wcześniej niż wskazuje na to pierwszy zapis źródłowy. Szlachta skoszewska była ze sobą spokrewniona, źródła jednak nie pozwalają ustalić jej dokładnych powiązań rodzinnych oraz stosunków własnościowych. Skoszewy w końcu XIV i na początku XV wieku znajdowały się w posiadaniu drobnej szlachty. Jednym ze współwłaścicieli Skoszew był Piotr Tłuk ze Strykowa. Pochodził on z rodziny Strykowskich. Rodzina ta piastowała w swych rękach w czasach jagiellońskich liczne urzędy. Piotr Tłuk w latach 1425 - 1431 był miecznikiem łęczyckim, w późniejszym czasie awansował na cześnika (1431 - 1438), w latach 1438 - 1457 sprawował urząd kasztelana kasztelanii inowłodzkiej. Oprócz części Skoszew w skład jego dóbr wchodził rodowy Stryków, wieś Niesułków, część Byszew i wieś Warszewice.

Najważniejszym wydarzeniem dla Skoszew była lokacja miasta. Jej inicjatorem był wymieniony wcześniej Piotr Tłuk. Dokument lokacyjny wydany został 26 sierpnia 1426 roku przez ówczesnego króla Władysława Jagiełłę. Król na prośbę Piotra Tłuka, dziedzica Strykowa, miecznika łęczyckiego zezwolił mu lokować miasto w jego wsi Skoszewy w ziemi łęczyckiej. Miasto lokowane było na prawie magdeburskim, co spowodowało, że uchylone zostały wszystkie prawa i zwyczaje płynące z norm prawa polskiego. Król nadał Skoszewom targ tygodniowy w każdy piątek oraz jarmarki roczne, jeden w dzień Wszystkich Świętych, a drugi w dzień Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny 15 sierpnia. Na owe jarmarki zezwolił przybywać kupcom z różnych stron i dokonywać na nich wszelkiego rodzaju transakcji handlowych. Mimo, że Skoszewy stały się prawnie miastem, to jednak pod względem ustroju społeczno - gospodarczego nadal były wsią. Mieszkańcy tego terenu zajmowali się głównie rolnictwem. W tym czasie funkcjonowała w Skoszewach karczma i kościół. Musiał on istnieć już przed rokiem 1399, świadczy o tym zapisek w księgach sądowych łęczyckich o plebanie Skoszewskim bliżej nieznanym „ Mathiasie”. W średniowieczu kościoły odgrywały bardzo ważną rolę w życiu mieszkańców miast i osad. Budowano je najczęściej na wzgórzach. Istnienie kościoła miało też olbrzymi wpływ na uzyskanie praw miejskich.

W drugiej połowie XV w. Skoszewy stanowiły własność rodziny Warszyckich a następnie przeszły w posiadanie rodu Duninów.

Od połowy XVI wieku Skoszewy stały się własnością rodziny Skoszewskich,( Sebastiana i Barbary). Nazwisko pochodzące od miejscowości, źródła datują na rok 1542. Z okresu tego pochadzi drugi ważny dokument dla Skoszew-a mianowicie potwierdzenie praw miejskich. Na prośbę Sebastiana Skoszewskiego uczynił to król Zygmunt I Stary.

W drugiej połowie XVI w. pobór podatkowy płacony ze Skoszew wynosił 5 grzywien. Dochód z całego miasta wynosił 10 florenów i 1 grosz. Funkcjonował tu również młyn o jednym kole.

Mimo upływu wielu lat Skoszewy nadal były miastem tylko pod względem formalno - prawnym. Mieszkańcy nadal zajmowali się przede wszystkim rolnictwem. Pod względem ustroju społeczno - gospodarczego miejscowość nigdy nie przestała być wsią. Pod koniec XVI i w połowie XVII wieku miasto wyniszczyła zaraza. Coraz częściej określano Skoszewy jako mieścinę lub wieś. Prawa miejskie zostały odebrane Skoszewom po roku 1706. W okresie utraty przez Polskę państwowości znalazły się pod zaborem rosyjskim. Teren parafii to teren walk narodowo-wyzwoleńczych. Toczyły się one w okresie powstania styczniowego (1863-64) oraz we wrześniu 1939 roku. Do dziś w Skoszewach znajduje się mogiła powstańców styczniowych i zbiorowa mogiła żołnierzy z 1939 roku. Obecnie to wieś, którązamieszkuje ponad 300 osób. Widoczny jest stały napływ ludności miejskiej na te tereny. Obecnie niewiele mieszkańców zajmuje się rolnictwem, a nowo osiedleni pracują głownie w pobliskiej Łodzi zarówno w usługach jak również na uczelniach wyższych, administracji publicznej oraz we własnych firmach. Teren Skoszew to niewątpliwie urokliwe miejsce. Od 1996 roku stanowią część Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich. Wcześniej podziwiał te tereny Jarosław Iwaszkiewicz. Tereny te urzekły twórców filmu „Nad Niemnem”, którzy wybrali je do filmowania niektórych scen. Przede wszystkim mamy tu Sanktuarium Maryjne, do którego przybywają wierni, aby dziękować, prosić i podziwiać Matkę Bożą Skoszewską.

Z dziejów parafii

Kościół w Skoszewach istniał już w drugiej połowie XIVw (przed 1399r.). Ze względu na brak dokumentu potwierdzającego powołanie parafii należy uznać, że istniejący czternastowieczny Kościół pełnił również rolę parafii. Dopiero jednak szesnastowieczne źródła pisane dostarczają nam trochę więcej informacji na temat parafii. Kościół Skoszewski był wówczas pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny. Patronat nad nim sprawowali właściciele Skoszew, Buczku i Byszew. Pod względem administracyjnym parafia wchodziła w skład dekanatu zgierskiego, archidiakonatu łęczyckiego. W XVI wieku parafię tworzyło 10 wsi - Borchówka, Buczek, Byszewy, Byszewy (maior), Cesarka, Jaroszki, Kalonka, Moskwa, Sierżnia, Warszewice i Skoszewy. Proboszczem był wówczas Marcin Rogowski. Miał do pomocy dwóch kapelanów, wikarych i kościelnego. Majątek parafii stanowiły dwa pola w mieście. Jedno z dworem plebana i ogrodem, gdzie znajdowała się winnica. Pole to przylegało do cmentarza. Drugie natomiast leżało obok pola, na którym znajdował się dwór dziedzica. Oprócz tego parafia posiadała trzyłanowy folwark w okolicach rzeki. Dziesięcinę snopową pobierano z łanów należących do miasta zarówno folwarcznych jak i kmiecych. Na rzecz parafii składano również dziesięcinę w wysokości jednego grosza z łanu. Pobierano ją ze wszystkich wsi należących do parafii. W szesnastowiecznym mieście Skoszewy znajdowały się między innymi kościół, dwór dziedzica, karczma oraz szkoła. Na jej rzecz parafia posiadała specjalne pole z zagrodami. Znaczny majątek jaki posiadała parafia świadczy o tym, że miała duży wpływ nie tylko na życie religijne ale również społeczno- gospodarcze terenu.

W skoszewskim Kościele znajdował się cudowny- słynący łaskami obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus. Powstał w drugiej połowie XIV w. Prawdopodobnie namalowany został w Rzymie na polecenie papieża Grzegorza Wielkiego który przekazał go do Konstantynopola cesarzowi bizantyjskiemu a następnie trafił do wojewody łęczyckiego. Pod koniec XIVw. ofiarowany został kościołowi w Skoszewach. Od początku XV wieku wierni odbywali tu pielgrzymki dziękczynno – błagalne. Drewniany kościół z początku XVw. (1420r.) przetrwał do 1692r. Ze względu na zły stan techniczny świątynię rozebrano a na jej miejsce dzięki staraniom ks. Dalikowskiego wybudowano z drewna modrzewiowego nową (1694r.). Kościół ten, poświęcony w 1750r., służył wiernym aż do 1914r. kiedy to w czasie działań wojennych spłonął. Rok później w jego miejsce ks. Kaczorowski wybudował kaplicę św. Barbary w której umieścił uratowany z pożaru cudowny obraz Matki Bożej. Kolejny pożar w 1934r. pochłonął wszystko. Obecnie znajdujący się kościół powstawał w latach 1934-1936. został wymurowany z cegły w stylu neogotyckim. Ordynariusz łódzki, biskup Wincenty Tymieniecki ufundował parafii skoszewskiej nowy obraz, który był wierną kopią spalonego. Kopia cudownego obrazu została wykonana w Rzymie jej autorką jest Maria Mrozińska. Obraz ozdobiony był srebrnymi sukniami i pozłacanymi koronami. Poświęcił go w pałacu watykańskim Ojciec Święty Pius XI w dniu 8 października 1934r. Wprowadzenie obrazu do nowej świątyni nastąpiło podczas uroczystości jej konsekracji 20 czerwca 1936r.

W marcu 1989r. cenne szaty i korony zostały skradzione. Ponieważ nie udało się odnaleźć skradzionego wystroju obrazu podjęto starania o ufundowanie Maryi nowych koron. W dniu 15 sierpnia 1996r. arcybiskup Władysław Ziółek w asyście biskupów oraz miejscowego proboszcza Ks. Czesława Zbiciaka dokonał koronacji obrazu. Natomiast w dniu 7 października 2002r.ten że sam arcybiskup prawnie ustanowił Sanktuarium Maryjne. Od tego czasu proboszczowie Parafii ks. Czesław Zbiciak oraz ks. Andrzej Warszewik wraz z parafianami starali się, aby świątynia stawała się coraz piękniejsza.
W ostatnich latach przeprowadzono wiele remontów m.in. renowację ołtarza głównego, pokrycia dachowego, schodów przed Kościołem, wymianę okien, montaż witraży, remont plebani i organistówki oraz wykonanie alei cmentarnych.

Najistotniejsze jest jednak to, że ciągle przybywają tu wierni, aby dziękować, prosić i podziwiać Matkę Bożą Skoszewską i aby pielęgnować jej Kult.